BİR İSLAM MEDENİYETİ: DOĞU ROMA İMPARATORLUĞU-AN ISLAMIC CIVILIZATION: THE EASTERN ROMAN EMPIRE

BİR İSLAM MEDENİYETİ: DOĞU ROMA İMPARATORLUĞU

İlk bakışta tuhaf gelebilir, ancak doğru duydunuz: Bir İslam Medeniyeti, Doğu Roma İmparatorluğu.

İslamiyet, anlam açısından geniş bir kavramı kapsamaktadır. "İslam" kelimesi, teslimiyet, barış ve selamet anlamlarına gelir. Kur’an’a göre, Allah’ın gönderdiği tüm peygamberler, insanları İslam’a, yani Allah’a teslimiyete davet etmiştir. Hz. Âdem’den Hz. Muhammed’e kadar gelen tüm peygamberler aynı dini tebliğ etmiş, fakat zamanla insanlar bu öğretileri değiştirmiştir. Ancak bu öğretiler arasında değişmeyen tek din, Müslümanlıktır. Kur’an’da şu ayet yer alır: “Şüphesiz, o Zikr’i (Kur’an’ı) biz indirdik ve biz onu koruyacağız” (Hicr 15:9). Ayrıca, “Allah katında din şüphesiz İslam’dır” (Âl-i İmran 3:19) ayeti, Allah katında geçerli tek dinin İslam olduğunu vurgular, bu da aslında tüm peygamberlerin tebliğ ettiği dinin özünde aynı olduğuna işaret eder.

İslamiyet'in anlamını kısaca ele aldıktan sonra, konumuza geçelim:

Roma’nın kuruluşu ve tarihine kısaca bakacak olursak, Roma’nın kuruluş efsanesine göre, bu devlet MÖ 753 yılında Romulus ve Remus adlı iki kardeş tarafından kurulmuştur. İlk olarak bir krallık olarak şekillenen Roma, MÖ 509 yılında Cumhuriyet yönetimine geçmiştir. Bu dönemde, Kartaca, Makedonya, Yunanlılar gibi pek çok devletle savaşmış ve bu savaşlar Roma'nın büyümesine katkı sağlamıştır. Ancak zamanla iktidar hırsı nedeniyle Roma’da iç savaşlar başlamış ve bu iç savaş, Sezar’ın (MÖ 44) öldürülmesiyle sona ermiş olsa da Roma için son değil, yeni bir yükseliş dönemi başlamıştır.

Roma, Octavianus’un (Augustus) MÖ 27’de imparator olmasıyla yeni bir safhaya geçmiştir. Roma, bu gelişme ile dünyanın en güçlü devletlerinden biri haline gelmiş, toprakları Avrupa, Asya ve Afrika’ya yayılmıştır. Ancak, Roma İmparatorluğu, MS 375’te Kavimler Göçü ile zayıflamış ve MS 476'da yıkılmıştır.

Doğu Roma İmparatorluğu’nun tarih sahnesine çıkışı ise MS 395’te I. Theodosius’un ölümüne dayanmaktadır. Bu olayla birlikte imparatorluk Batı ve Doğu olarak ikiye ayrılmıştır. Batı Roma İmparatorluğu'nun başkenti Roma olarak kalırken, Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis olmuştur. Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasına rağmen, Doğu Roma İmparatorluğu uzun yıllar varlığını sürdürmüş ve MS 1453'te Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedilmiştir. Fatih Sultan Mehmed’in  (II.Mehmed) bu fethi, Roma İmparatorluğu’nun sonu olurken yeni bir çağın da başlangıcı olmuştur.

Doğu Roma İmparatorluğu ve Hristiyanlık ilişkisine bakıldığında, Roma İmparatorluğu'nun, özellikle MS 313'te I. Konstantin ve Licinius tarafından yayımlanan Milano Fermanı ile Hristiyanlık üzerinde önemli bir değişim yaşandığı görülmektedir. Bu fermanla Hristiyanlık serbest bırakılmıştır. Konstantin Hristiyanlığı kabul etmiş olsa da pagan geleneklerini de sürdürmüştür. MS 381'de ise I. Theodosius, Hristiyanlığı Roma’nın resmi dini olarak ilan etmiş ve paganizme karşı sert yasaklar getirilmiştir. Doğu Roma, 1054’teki Büyük Ayrılık sonrası Katolik Kilisesi’nden ayrılarak Ortodoks Hristiyanlığın merkezi olmuştur. Hristiyanlık, imparatorluk yıkılana kadar önemli bir güç olarak varlığını sürdürmüştür.

Bununla birlikte, Doğu Roma İmparatorluğu'nun İslam İmparatorluğu olma potansiyeli, MS 313’te yayımlanan fermanla Hristiyanlığın imparatorluğun merkezine oturmasıyla başlamıştır. Bu gelişme, Doğu Roma İmparatorluğu’nun bir İslam İmparatorluğu olarak filizlendiği süreci başlatmıştır. Bir eleştiri olarak, Hristiyanlığın bozulmuş olduğu öne sürülebilir; ancak bu görüş tartışmaya açık bir konu olup ilahiyatçılara bırakılması uygun olacaktır. MS 379-395 yılları arasında I. Theodosius’un hâkimiyetinde İslamiyet (Hristiyanlık), Roma’nın resmi dini haline gelmiştir. Bu gelişmeyle, Roma’ya büyük bir güç kazanmış ve cihat anlayışı da benimsemiştir. Ancak, Müslümanlık gelene kadar bu dinin geçerliliğini sürdürdüğü unutulmamalıdır.

Bu İslam İmparatorluğu'nun tanımı, Hz. Muhammed’in gelişiyle değişmiştir. Hz. Muhammed, Doğu Roma İmparatoru Heraklius’a (MS 610-641) bir mektup göndermiştir. Mektubunda şöyle: “Bismillâhirrahmânirrahîm! Allah'ın kulu ve resûlü Muhammed'den Rumların büyüğü Heraklius’a. Hidayete uyan, doğru yolu tutanlara selam olsun! Bundan sonra, derim ki: Ben seni İslâm davetiyle Müslümanlığa davet ediyorum. Müslüman ol, selameti bul da, Allah sana ecr ve mükâfatını iki kat versin! Eğer bu davetimi kabul etmezsen, yoksul çiftçilerin, bütün tebaan olan halkın vebali senin boynuna olsun” yazmaktadır.

Bu mektup, Romalılar için İslam İmparatorluğu'nun tanımının son bulduğunu göstermektedir. Burada önemli bir nokta, Kur’an’daki şu ayettir: “Kim doğru yolda olursa, ancak kendi iyiliği için doğru yolda olur. Kim de saparsa ancak kendi kötülüğü için sapmış olur. Ve hiçbir yük taşıyıcı, başkasının yükünü yüklenmez. Ve Biz, bir Resul göndermedikçe azap edecek değiliz. (İsra: 15)” Bu ayet, bilgi sahibi olmayanların sorumlu olmayacağı anlamına gelir ve bu bağlamda Roma İmparatorluğu, İslam İmparatorluğu olma vasfını yitirmiştir.

Sonuç olarak, açıkça bilinmese de, Doğu Roma İmparatorluğu uzun bir süre İslam İmparatorluğu olarak varlığını sürdürmüş ve İslam’a hizmet etmiştir. Eğer bu imparatorluk yeni dini kabul etmiş olsaydı, dünya düzeninde önemli ölçüde değişiklikler meydana gelmesi kaçınılmaz olurdu. "Bizans" yerine "Doğu Roma İmparatorluğu" ifadesinin kullanılması bazı okurlar için tuhaf gelebilir. Ancak bu konu, mümkünse başka bir çalışmada daha detaylı ele alınacaktır.

Saygılarımla.

AN ISLAMIC CIVILIZATION: THE EASTERN ROMAN EMPIRE

Summary

The evaluation of the Eastern Roman Empire as an Islamic civilization is linked to the broad definition of Islam. The word Islam means peace and submission, and all prophets invited people to it. In Rome’s historical process, Christianity was legalized with the Edict of Milan in 313 CE and became the official religion in 381 CE. This transformation essentially shaped Rome into an Islamic framework. However, with the arrival of Prophet Muhammad, an invitation to Islam was sent to the Roman Emperor, which was ultimately rejected. According to the Qur'an, those who hear a prophet’s message and reject it are held accountable. From this point on, Rome lost its Islamic identity. Whether the Eastern Roman Empire served Islam is debatable, but this process was a significant event that could have altered world history.

 At first glance, this may seem strange, but you heard it correctly: an Islamic civilization, the Eastern Roman Empire.

Islam, in its meaning, encompasses a broad concept. The term "Islam" refers to submission, peace, and safety. According to the Quran, all the prophets sent by Allah called people to Islam, meaning submission to Allah. From Prophet Adam to Prophet Muhammad, all the prophets conveyed the same religion, although over time, people altered these teachings. However, the one unchanging religion among these teachings is Islam. The Quran states: "Indeed, it is We who have sent down the Quran and indeed, We will protect it" (Al-Hijr 15:9). Additionally, the verse "Indeed, the religion in the sight of Allah is Islam" (Aali Imran 3:19) emphasizes that the only valid religion before Allah is Islam, which implies that the religion conveyed by all the prophets is essentially the same.

After briefly addressing the meaning of Islam, let us turn to our main topic:

If we briefly examine the founding and history of Rome, according to the founding legend, the state was established in 753 BCE by the twin brothers Romulus and Remus. Initially forming a kingdom, Rome transitioned to a republic in 509 BCE. During this period, it fought against various states, such as Carthage, Macedonia, and the Greeks, and these wars contributed to Rome's expansion. However, as time went on, internal conflicts arose due to power struggles, and although this civil war ended with the assassination of Julius Caesar (44 BCE), it did not mark the end of Rome, but rather the beginning of a new phase of growth.

Rome entered a new phase with the ascension of Octavian (Augustus) to the throne in 27 BCE. With this development, Rome became one of the most powerful states in the world, expanding its territories across Europe, Asia, and Africa. However, the Roman Empire weakened due to the Migration Period in 375 CE and eventually fell in 476 CE.

The Eastern Roman Empire emerged in 395 CE following the death of Emperor Theodosius I. With this event, the empire split into two parts: the Western Roman Empire, with its capital in Rome, and the Eastern Roman Empire, with its capital in Constantinople. Despite the fall of the Western Roman Empire, the Eastern Roman Empire continued to exist for many years and was eventually conquered by the Ottoman Empire in 1453 CE. The conquest by Sultan Mehmed II (Fatih Sultan Mehmed) marked the end of the Roman Empire and the beginning of a new era.

When we look at the relationship between the Eastern Roman Empire and Christianity, we see a significant shift, particularly with the Edict of Milan in 313 CE, issued by Constantine I and Licinius, which legalized Christianity. While Constantine accepted Christianity, he also maintained pagan traditions. In 381 CE, Emperor Theodosius I declared Christianity as the official religion of the Roman Empire, imposing severe restrictions on paganism. After the Great Schism in 1054, the Eastern Roman Empire broke from the Catholic Church and became the center of Eastern Orthodox Christianity. Christianity continued to be a dominant force in the empire until its collapse.

Furthermore, the potential of the Eastern Roman Empire to become an Islamic Empire began with the adoption of Christianity as the central religion of the empire after the Edict of Milan in 313 CE. This development marked the beginning of the process through which the Eastern Roman Empire could have evolved into an Islamic Empire. One might argue that Christianity had become corrupt, but this is a topic that is open to debate and should be left to theologians. During the reign of Theodosius I (379–395 CE), Christianity became the official religion of the Roman Empire, bringing the empire significant power and the concept of jihad. However, it should be noted that this religion remained valid until the advent of Islam.

The definition of this Islamic Empire changed with the advent of Prophet Muhammad. Prophet Muhammad sent a letter to the Eastern Roman Emperor Heraclius (610–641 CE), which read: “In the name of Allah, the Most Gracious, the Most Merciful! From Muhammad, the servant of Allah and His Messenger, to the Great Emperor of the Romans, Heraclius. Peace be upon those who follow the guidance. I invite you to Islam; embrace Islam, and you will be safe. Allah will reward you twice as much. But if you turn away, the sin of the peasants and the entire population will fall upon you.”

This letter marks the end of the definition of the Roman Empire as the Islamic Empire. An important point here is the Quranic verse: "Whoever is guided is guided for his own soul, and whoever goes astray goes astray to its detriment. And no bearer of burdens will bear the burden of another. And We do not punish until We have sent a messenger" (Isra: 15). This verse implies that those who lack knowledge are not held accountable, and in this context, the Roman Empire lost its potential to be classified as an Islamic Empire.

In conclusion, although it is not widely known, the Eastern Roman Empire had long existed as an Islamic Empire and served Islam. Had this empire embraced the new religion, significant changes in the world order would have been inevitable. The use of the term "Byzantine" instead of "Eastern Roman Empire" may seem strange to some readers, but this topic will be addressed in more detail in a future study.

Kind regards.

Kaynakça:

Azimli, Mehmet. Hz. Peygamber'in Bizans İmparatoru Herakliyus'a Gönderdiği Davet Mektubu Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum sosyal Bilimler Araştırma Dergis, 2011.

Çoban, Bekir Zakir. Doğu Kiliseleri ve Monofizitizm, Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi cilt 10 sayı 2, 2013.

Demir, Abdurrahman. “Güneydoğu Anadolu Bölgesi Roma Yerleşimleri”, Doktora Tezi (Yayınlanmamış tezimden alınmıştır-savunma aşamasın) Dokuz Eylül Üniversitesi.

Din İşleri Yüksek Kurulu. “Önceki semâvî dinler İslâm diye adlandırılabilir mi?”  https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/17/onceki-semavi-dinler-islam-diye-adlandirilabilir-mi